Project in de kijker: Religie en solidariteit
In 2021 startten we met een onderzoeksproject naar sociaal werkpraktijken in Brusselse religieus geïnspireerde initiatieven. In dit project brengen we een zo ruim mogelijke variatie van geloofs- en levensbeschouwelijke organisaties in Brussel in kaart en onderzoeken we hoe de samenwerking met sociaalwerkorganisaties verloopt en eventueel verbeterd kan worden. Afgelopen jaar besloten we in samenwerking met Orbit om de opportuniteit van het deels samenvallen van Ramadan en Vasten aan te grijpen om hier een traject met studenten rond uit te werken. Dit kreeg de vorm van een community service learning traject.
Community Service Learning is een ervaringsgericht leerformaat dat academisch en reflexief leren combineert met maatschappelijke betrokkenheid. Bij de start van het traject kregen de studenten bij Orbit een uiteenzetting rond religie en solidariteit. Daarnaast was er de mogelijkheid om een e-course te volgen rond dit thema, met een introductie in religie, levensbeschouwing en solidariteit aan de hand van tien hoofdstukken (De Malsche, 2022).
We lieten een groep van vijf studenten sociaal werk zich onderdompelen in twee religieus of levensbeschouwelijk geïnspireerde solidariteitsinitiatieven in Brussel – een moskee die solidariteitsinitiatieven organiseert tijdens de ramadan en een Anglicaanse kerk die een gemeenschapskeuken organiseert. De studenten namen deel aan de activiteiten van deze religieuze initiatieven en luisterden naar de doorleefde ervaringen van de leden van deze gemeenschappen.
Studenten reflecteerden ook over hun individuele leerervaringen en wisselden hun reflecties uit met elkaar. Dit bleek nodig en nuttig om de verschillen tussen de twee religieus geïnspireerde actoren met betrekking tot de religieuze positie, het doelpubliek en de solidariteitspraktijken te begrijpen. Zo getuigde een studente dat ze ontdekte dat een moskee voor de vrijwilligers veel meer betekent dan enkel een gebedshuis. Het is een echte ontmoetingsplek, een veilige haven waar je terecht kunt met al je vragen en waar je zelf iets kan betekenen voor anderen.
Als eindproduct van hun traject ontwikkelden de studenten een fototentoonstelling. Hierop werden foto’s en getuigenissen van betrokkenen uit de twee initiatieven gepresenteerd. Die getuigenissen zijn gebaseerd op interviews die de studenten afnamen van vrijwilligers en andere betrokkenen uit de twee initiatieven rond hun visie op solidariteit binnen de RLS waarin zij actief zijn.
Om deze tentoonstelling te realiseren, betrokken we een collectief van fotografen met expertise in straatfotografie en sociale thematieken. Paté Patiné is een ontluikend initiatief van fotografen en wij hadden de eer om als proefkonijnen voor het eerst samen te werken. Hoewel alles vrij lastminute werd opgestart en de fotografen dus heel kort dag werden gecontacteerd, stelden zij zich bijzonder flexibel en enthousiast op. Telkens gingen drie fotografen mee met de studenten naar de moskee of kerk. Ze maakten daar niet alleen portretten van de studenten, maar ook van vrijwilligers en andere betrokkenen. Het resultaat was prachtig.
Op de eigenlijke tentoonstelling werden studenten, docenten en enkele betrokkenen uitgenodigd. Ook de fotografen waren aanwezig. De studenten lichtten hun project, de activiteiten en de beelden toe. Bezoekers konden vragen stellen en gaven lovende reacties. Op de website van het fotografencollectief kregen de foto’s met duiding omtrent het gehele project een blijvende plek (www.patepatine.be/religie-en-solidariteit). Via die weg creëert het fotografencollectief een soort portfolio en worden tegelijk het onderzoeksproject én de solidariteitsacties van initiatieven in de kijker gezet. Doorheen dit alles hebben we een fijne en respectvolle manier van samenwerken ervaren met de fotografen en de religieuze initiatieven.
Bovendien konden we als onderzoekers en studenten de foto’s als een bedanking schenken aan de betrokken organisaties voor hun tijd, engagement en gastvrijheid. Dat zij op een dergelijke manier gewaardeerd worden en mooi in beeld gebracht worden, gebeurt nog veel te weinig.
Ten slotte vormen het fotomateriaal en de getuigenissen – in combinatie met de participerende observaties en de interviews – ook waardevol materiaal voor ons onderzoek. We hebben plots rijk materiaal om te gebruiken voor presentaties, lessen of publicaties. Maar het is ook een andere manier van data verzamelen. Een foto vertelt immers meer dan 1000 woorden. We denken nu al na op welke manier we fotografie nog kunnen hanteren in deze en verdere projecten, niet alleen voor output, maar ook voor dataverzameling. De hele ervaring smaakt in elk geval naar meer.
Foto 1: Vrijwilligers bij Holy Trinity
Foto 2: Student en vrijwilliger in Al Amal
Foto 3: Fototentoonstelling van de csl-studenten
Foto 4: Fotografen van PatéPatiné
Project in de kijker, nieuwsbrief onderzoekscentrum Sociaal Werk, oktober 2023