Kadet. Intergenerationele ondersteuningstool voor grootouders en brussen
Als een kind ernstig of langdurig ziek wordt met eventuele bijhorende hospitalisaties, heeft dit een impact op de hele familie. Alle familieleden kampen in dergelijke crisissituaties met onzekerheden en bezorgdheden over het zieke kind en zijn tegelijkertijd ook elkaars belangrijkste vangnet en steunpilaar om de moeilijke periode te overbruggen.
Ouders ervaren moeilijkheden om een goede balans te vinden tussen de zorg voor het zieke kind en de andere kinderen. Ouders zijn bezorgd dat ze te weinig aandacht besteden aan de noden van brussen.
Het leven van broers en zussen (brussen) verandert van de ene op de andere dag. Ze krijgen doorgaans minder ouderlijke aandacht, voelen zich eenzamer, worden introverter en ervaren gevoelens van jaloezie, boosheid of verlatingsangst. Daarenboven moeten brussen vaak meer verantwoordelijkheid opnemen en autonomer worden. Ze moeten aanvaarden dat andere familieleden, waaronder grootouders, een belangrijkere rol in hun leven opnemen.
Grootouders zijn de belangrijkste ondersteuners van gezinnen met een ernstig of langdurig ziek kind, zowel praktisch als emotioneel. Ze nemen op dergelijke momenten een grotere rol op in de opvoeding en de zorg voor brussen. Deze rol is belangrijk, maar tevens delicaat: ze moeten blijven toezien om de relatie tussen de ouders, het zieke kind en de brussen niet te verstoren. Bij ernstige of langdurige ziekte van een kleinkind ervaren de grootouders een drievoudige bezorgdheid. Ze willen zowel zorgen voor het zieke kleinkind, als voor hun eigen kinderen, nl. de ouders met een ziek kind, als voor de brussen. Onderzoek naar de noden van grootouders met een ziek kleinkind, meer specifiek over hun ondersteunende rol ten aanzien van de brussen, is echter beperkt.
Daarom werd in het kader van dit Kadet-project gestart met een nodendetectie bij zowel grootouders, brussen, ouders als zorgverleners door middel van kwalitatief onderzoek. Op basis van de verkregen inzichten werd een praat- en doeboek ontwikkeld voor grootouders en kleinkinderen tussen 4 en 10 jaar.
Nodendetectie bij grootouders, ouders, brussen en zorgverleners
Via individuele interviews werden noden in kaart gebracht bij grootouders met een langdurig of ernstig ziek kleinkind. Ook bij ouders en brussen werd gepeild naar hun behoeften in deze moeilijke situatie. Tot slot werden zorgverleners bevraagd naar hun kijk en ervaring op noden van grootouders met een zieke kleinkind. De resultaten werden gepresenteerd tijdens een webinar (09/03/2023). Verder stelden we ook het Kadet-boek voor. Voor meer info verwijzen we naar de presentatie en de opname van de webinar.
Het Kadet-boek
Op basis van de nodendetectie ontwikkelden we een intergenerationele ondersteuningstool om grootouders te ondersteunen in hun rol ten opzichte van de brussen (tussen 4 en 10 jaar), het Kadet-boek. Deze filosofische gesprekstool werd uitgetest bij grootouders en geïmplementeerd in verschillende zorgcontexten zoals pediatrische afdelingen in ziekenhuizen, gezins-, ouder-, patiënten- en grootouderverenigingen. Via het Kadet-boek willen we het huidige ondersteuningsaanbod voor gezinnen met een ernstig of langdurig ziek kind uitbreiden, meer bepaald voor grootouders en kleinkinderen.
De tool bestaat uit een praat- en doeboek met laagdrempelige aanzetten voor filosofische gesprekken en opdrachten. In het boek kan ook samen getekend en geschreven worden. De vragen en opdrachten zijn in de eerste plaats bedoeld om taal te geven aan grootouders en kleinkinderen om moeilijke gevoelens of gedachten onder woorden te brengen. Ze vormen een opstap om samen te reflecteren over grote vragen waar ze beiden mee geconfronteerd worden als er grote veranderingen in de familie plaatsvinden, zoals een ernstig ziek broertje of zusje. Maar het boek kan ook in brede zin gebruikt worden om samen met kinderen na te denken over algemenere existentiële thema’s.
Publicaties en prijzen
Plus Magazine besteedde aandacht aan het Kadet-project via een artikel waarin onderzoekster Maaike Jappens werd geïnterviewd (April, 2023) en publiceerde enkele tips voor grootouders met een ziek kleinkind op hun website.
Het Kadet-boek viel reeds in de prijzen. We wonnen in juni 2023 de 'New to the Field Award' op het jaarlijks congres in Krakau van SOPHIA, Network for the Advancement of Doing Philosophy with Children. Deze award houdt in dat Europese partners gaan bekijken hoe de tool kan ingezet worden om leerkrachten te versterken, wanneer ze met kinderen over gevoelige thema's willen praten zoals verdriet, ziekte of eenzaamheid. Verder werd het Kadet-boek ook genomineerd door de kinderjury van de Berrie Heesenprijs 2023. Deze tweejaarlijkse prijs erkent en viert de meest waardevolle initiatieven die bijdragen aan de bevordering van kinderfilosofie.
Met dank aan
Onze partners: HoGent, VUB, Erasmushogeschool Brussel, UZ Gent Platform Rouw en verlies, UZ Gent Pediatrische afdeling Hemato-oncologie, Ronald McDonaldhuis Brussel, Okra vzw, Steunpunt Kinderepilepsie, vzw Kleine Prins, Hartekinderen vzw, Mucovereniging vzw, Tuki vzw, Bednet en Project besBreekbaar van Hemeldakbewoners.
Bijzonder woord van dank aan onderzoekers Maaike Jappens en Liesbet Coopman en de studenten Gezinswetenschappen voor hun bijdrage aan het Kadet-project.
